રશિયાની S-500 ‘પ્રોમેથી’: અત્યાધુનિક વાયુ અને અવકાશ સંરક્ષણ પ્રણાલી

રશિયાએ આધુનિક યુદ્ધ ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ મેળવી છે. S-500 ‘પ્રોમેથી’ અથવા ‘સમોદરઝેટ્સ’ વાયુ સંરક્ષણ પ્રણાલી વિકસાવી છે. આ પ્રણાલી રશિયાની અત્યાર સુધીની સૌથી અદ્યતન અને બહુસ્તરીય વાયુ સંરક્ષણ ટેકનોલોજીમાંની એક ગણાય છે.

મોસ્કો: રશિયાએ સૈન્ય ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં વધુ એક ક્રાંતિકારી પગલું ભર્યું છે. S-500 પ્રોમેથી મિસાઇલ સંરક્ષણ પ્રણાલી તૈયાર કરી છે. આ સિસ્ટમ અત્યાર સુધીની સૌથી અદ્યતન હવાઈ અને અવકાશ સંરક્ષણ ટેકનોલોજી તરીકે જોવામાં આવી રહી છે. S-400 ની વિશ્વસનીયતાને પાછળ રાખીને, S-500 માત્ર હાઇપરસોનિક અને બેલિસ્ટિક મિસાઇલોને રોકવામાં સક્ષમ નથી, પરંતુ નીચા પૃથ્વી કક્ષા (Low Earth Orbit) માં રહેલા ઉપગ્રહોને પણ નિશાના બનાવી શકે છે.

S-500 ની અસાધારણ શક્તિ શું છે?

1. હાઇપરસોનિક ખતરા પર અંકુશ

S-500 ખાસ કરીને એવા લક્ષ્યોને નાશ કરવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે જે પરંપરાગત મિસાઇલ સંરક્ષણને ચકમા આપી શકે છે, જેમ કે હાઇપરસોનિક ગ્લાઇડ વાહનો. તે એક સાથે 10 હાઇપરસોનિક લક્ષ્યોને ટ્રેક કરી શકે છે અને નાશ પણ કરી શકે છે.

2. સ્પેસ-એજ ડિટેક્શન

S-500 ની ટ્રેકિંગ ક્ષમતા લગભગ 2000 કિલોમીટર સુધી ફેલાયેલી છે, અને તે 200 કિલોમીટરની ઊંચાઈ સુધીના લક્ષ્યોને ઇન્ટરસેપ્ટ કરી શકે છે, એટલે કે તે વાયુ સંરક્ષણથી આગળ વધીને સ્પેસ ડિફેન્સની દિશામાં પગલું છે.

3. રડારની આંખો અને મગજ

એક્ટિવ ઇલેક્ટ્રોનિકલી સ્કેન્ડ એરે (AESA) ટેકનોલોજીથી સજ્જ રડાર સિસ્ટમ, માત્ર સચોટ લક્ષ્ય ઓળખાણ કરતું નથી પણ ખૂબ જ ઝડપી પ્રતિક્રિયા પણ આપે છે, જે આધુનિક યુદ્ધની જરૂરિયાત છે.

4. મલ્ટી-લેયર પ્રોટેક્શન

S-500 બહુ-સ્તરીય સુરક્ષા આપે છે - એટલે કે તે પૃથ્વીથી લઈને લગભગ અવકાશ સુધી દરેક સ્તરે આવતા ખતરાનો જવાબ આપી શકે છે.

S-500 વિરુદ્ધ S-400: કોણ કેટલું શક્તિશાળી?

વિશેષતા                         S-400              S-500
મહત્તમ ટ્રેકિંગ રેન્જ       600 કિમી         2000 કિમી
ઇન્ટરસેપ્શન ઊંચાઈ           30 કિમી સુધી     200 કિમી સુધી
હાઇપરસોનિક ટાર્ગેટ્સ   મર્યાદિત ક્ષમતા      સંપૂર્ણ ક્ષમતા
સ્પેસ ડિફેન્સ ક્ષમતા          નહીં                       છે
લોન્ચ પ્રતિક્રિયા સમય       ઝડપી                  વધુ ઝડપી

ભારત માટે S-500 નું શું મહત્વ છે?

જ્યાં ભારતે પહેલાથી જ S-400 ટ્રાયમ્ફ પ્રણાલીને પોતાની વાયુસેનામાં સામેલ કરી છે, ત્યાં ભવિષ્યમાં S-500 ની સંભાવનાઓ પણ મજબૂત દેખાઈ રહી છે. ભારત માટે ચીન અને પાકિસ્તાન જેવા પરમાણુ સંપન્ન પડોશીઓને કારણે આ પ્રણાલી એક વ્યૂહાત્મક ગેરંટી બની શકે છે. નિષ્ણાતો માને છે કે જો ભારત ભવિષ્યમાં S-500 મેળવે છે, તો તેની સ્પેસ-સિક્યોરિટી ક્ષમતા અને બેલિસ્ટિક મિસાઇલ ડિફેન્સમાં જબરદસ્ત વધારો થશે.