ਨਿਰਗੁੰਡੀ: ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ, ਸਾਇਟਿਕਾ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਇਲਾਜ

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਸਾਇਟਿਕਾ, ਸਲਿੱਪ ਡਿਸਕ ਤੇ ਗਠੀਏ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਦਲਦੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ, ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੈਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਵਾਈ, ਥੈਰੇਪੀ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੀ।

ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਝਾੜੀ ਵਰਗਾ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ‘ਵਾਤਹਰ’ ਯਾਨੀ ਵਾਤ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੌਦਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਪਗ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਕੀ ਹੈ?

ਨਿਰਗੁੰਡੀ (Vitex Negundo) ਇੱਕ ਝਾੜੀਦਾਰ ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ‘ਸਿੰਦੂਵਾਰ’, ‘ਨਿਰਗੁੰਡੀ’ ਤੇ ‘ਸਰਵਜਵਰਹਰ’ ਵਰਗੇ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਜਾਂ ਖਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਉੱਗ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਗਠੀਏ ਤੇ ਸਾਇਟਿਕਾ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ?

ਗਠੀਏ (Arthritis) ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ: ਗਠੀਆ ਇੱਕ ਸੋਜ ਵਾਲਾ ਰੋਗ ਹੈ ਜੋ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ (ਸੋਜ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੇ) ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸੋਜ ਤੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਚੂਰਨ ਬਣਾ ਕੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਪਕਾ ਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਸਾਇਟਿਕਾ (Sciatica) ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ: ਸਾਇਟਿਕਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਕਮਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੈਰ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਹਿ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਬੈਠਣ, ਉੱਠਣ ਜਾਂ ਚੱਲਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਭਾਫ਼ ਲੈਣ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਪੇਸਟ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਦਰਦ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਰੋ, ਫਰਕ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ।

ਸਲਿੱਪ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ?

ਸਲਿੱਪ ਡਿਸਕ ਯਾਨੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਨਸ ਦਾ ਖਿਸਕ ਜਾਣਾ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਿੱਠ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਤੇ ਚੱਲਣ-ਫਿਰਨ ਵਿੱਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਖ਼ਾਸ ਕਾੜਾ ਜਾਂ ਹਲਵਾ ਇਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਸਾਨ ਨੁਸਖਾ ਹੈ—250 ਗ੍ਰਾਮ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤੇ 1.5 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲੋ, ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਅੱਧਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਗੋਹੇ ਦਾ ਆਟਾ ਪਾ ਕੇ ਹਲਵਾ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਖ਼ਾਲੀ ਪੇਟ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ। ਇਹ ਉਪਾਅ ਬਿਲਕੁਲ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਹੋਰ ਲਾਭਦਾਇਕ ਗੁਣ

ਤਵਚਾ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਲਾਭ: ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਤੇਲ ਸਕਿਨ ਐਲਰਜੀ, ਖੁਜਲੀ ਤੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਨਾਰੀਅਲ ਜਾਂ ਤਿਲ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਤਵਚਾ ‘ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਵਚਾ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਹੂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਵਰਦਾਨ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਲ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਿੱਟੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਡੈਂਡਰਫ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਤੇਲ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਤਿਲ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਪਕਾ ਕੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਲਗਾਓ। ਇਹ ਸਕੈਲਪ ਨੂੰ ਠੰਡਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸਰਦੀ-ਖਾਂਸੀ ਤੇ ਸਿਰ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ: ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦਾ ਕਾੜਾ ਸਰਦੀ-ਖਾਂਸੀ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਬੁਖਾਰ ਤੇ ਨਜ਼ਲਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸਰਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਪੱਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲ ਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਦਰਕ, ਦਾਲਚੀਨੀ ਤੇ ਲੌਂਗ ਪਾ ਕੇ ਕਾੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰੋ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ।

ਬਵਾਸੀਰ ਤੇ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ: ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਚੂਰਨ ਬਵਾਸੀਰ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੇ ਕੀੜੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਰਗਰ ਹੈ।

ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ਵਰਤੋਂ?

• ਭਾਫ਼ ਲਈ: ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲ ਕੇ ਇਸਦਾ ਭਾਫ਼ ਸੇਕੋ।
• ਤੇਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ: ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਲ ਜਾਂ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਪਕਾ ਕੇ ਵਰਤੋ।
• ਕਾੜਾ: ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲ ਕੇ ਕਾੜਾ ਬਣਾਓ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੌਂਗ ਜਾਂ ਅਦਰਕ ਮਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
• ਹਲਵਾ: ਉਬਲੇ ਹੋਏ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਟਾ ਪਾ ਕੇ ਹਲਵਾ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਖ਼ਾਲੀ ਪੇਟ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।
• ਪੇਸਟ: ਤਾਜ਼ੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਪੇਸਟ ਬਣਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਲਗਾਓ।

ਸਾਵਧਾਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦਿਕ ਔਸ਼ਧੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਿੱਤ ਵਧਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਔਸ਼ਧੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤੇ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਮਾਹਿਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪੌਦਾ ‘ਨਿਰਗੁੰਡੀ’ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਮਬਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਿਯਮਿਤ, ਸੰਯਮਿਤ ਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਗਠੀਏ, ਸਲਿੱਪ ਡਿਸਕ ਤੇ ਸਾਇਟਿਕਾ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦਿਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤੇ ਸਾਈਡ ਇਫੈਕਟ-ਫ੍ਰੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋ, ਤਾਂ ਨਿਰਗੁੰਡੀ ਜ਼ਰੂਰ ਅਜ਼ਮਾਓ।