ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ (ਨਵੀਂ) ਸੀਰੀਜ਼ ਤਹਿਤ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਵੇਂ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ ਨੋਟਾਂ ਉੱਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ RBI ਗਵਰਨਰ ਸੰਜੇ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੋਣਗੇ।
ਗੌਰਤਲਬ ਹੈ ਕਿ RBI ਗਵਰਨਰ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੇਂ ਦਸਤਖ਼ਤ ਵਾਲੇ ਨੋਟ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਨਿਯਮਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤਹਿਤ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਰੰਗ, ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪਿਛਲੇ ਨੋਟਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੋਣਗੇ। ਸਿਰਫ਼ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਪੁਰਾਣੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਬਾਰੇ ਸਥਿਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ
ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਪਿਛਲੇ ਗਵਰਨਰਾਂ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹਨ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੈਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਨਾ ਤਾਂ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
RBI ਐਕਟ, 1934 ਦੇ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਨੋਟ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਚਲਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ ਵੈਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ –
- ਨਾਸਿਕ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ)
- ਦੇਵਾਸ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)
- ਮੈਸੂਰ (ਕਰਨਾਟਕ)
- ਸਾਲਬੋਨੀ (ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ)
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਸਿਕ ਅਤੇ ਦੇਵਾਸ ਸਥਿਤ ਪ੍ਰੈਸਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੁਦਰਾਣ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ ਨਿਰਮਾਣ ਨਿਗਮ ਲਿਮਟਿਡ (SPMCIL) ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਸੂਰ ਅਤੇ ਸਾਲਬੋਨੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੈਸਾਂ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਮੁਦਰਾਣ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ (BRBNMPL) ਦੇ ਅਧੀਨ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਵੇਂ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ATMਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨੋਟ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣਗੇ।
ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਕੀ ਹੈ ਅਸਰ
ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਆਮ ਜਨਤਾ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ। ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਦੋਨੋਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੋਟ ਇਕੱਠੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਨੋਟ ਬਦਲਵਾਉਣ ਜਾਂ ਜਮਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਤਮਕ ਬਦਲਾਅ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਨੋਟਾਂ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।
20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਵੇਂ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਯਮਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਭਰਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੈਧ ਹੋਣਗੇ।
