15 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ સંગીત જગતમાં એક અમૂલ્ય રત્ન ગુમાવ્યું. તબલાના જાદુગર, ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતને વિશ્વભરમાં ઓળખ અપાવનાર ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈન હવે આપણી વચ્ચે નથી. પરંતુ તેમની સંગીત સાધના અને ધૂનોનો ગુંજ સદીઓ સુધી ટકી રહેશે.
સંગીતની વારસો આગળ ધપાવનાર ઉસ્તાદ
9 માર્ચ 1951ના રોજ મહારાષ્ટ્રમાં જન્મેલા ઝાકિર હુસૈન ભારતીય તબલા વાદનની એક જીવંત ઓળખ હતા. તેમના પિતા, મહાન તબલા વાદક ઉસ્તાદ અલ્લા રખા, એ તેમને સંગીતની બારીકીઓ શીખવાડી અને નાની ઉંમરથી જ ઝાકિર સાહેબે પોતાની પ્રતિભાનો પ્રદર્શન કરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. માત્ર 12 વર્ષની ઉંમરે તેમણે તબલા વાદનની દુનિયામાં પગ મૂક્યો અને પોતાની જાદુઈ આંગળીઓથી સંગીત પ્રેમીઓને મંત્રમુગ્ધ કરી દીધા.
આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર ભારતની ઓળખ
ઝાકિર હુસૈને ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતને નવી ઊંચાઈઓ પર પહોંચાડ્યું. 1973માં તેમનું પ્રથમ આલ્બમ ‘લિવિંગ ઈન ધ મટિરિયલ વર્લ્ડ’ આવ્યું, જેનાથી તેમને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઓળખ મળી. 1979થી 2007 સુધી તેમણે ઘણા પ્રતિષ્ઠિત સમારોહોમાં ભાગ લીધો અને તબલાના ગુંજને ગ્લોબલ મંચ પર સ્થાપિત કર્યો.
તેમણે યો-યો મા, જોન મેકલોફ્લિન, મિકી હાર્ટ અને ઘણા મહાન સંગીતકારો સાથે મળીને નવા પ્રયોગો કર્યા અને ભારતીય સંગીતને ફ્યુઝન વર્લ્ડમાં પણ એક અલગ સ્થાન આપ્યું. તેમની અનોખી શૈલી અને ઊર્જાએ તબલા વાદનને એક નવી ઓળખ આપી.
સન્માન અને સિદ્ધિઓ
• પદ્મશ્રી (1988): 37 વર્ષની ઉંમરે આ સન્માન મેળવનારા સૌથી નાના કલાકાર બન્યા.
• પદ્મ ભૂષણ (2002): ભારતીય સંગીતમાં તેમના અતુલનીય યોગદાન બદલ.
• ગ્રેમી એવોર્ડ (1992 અને 2009): ભારતીય સંગીતને આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર ઓળખ અપાવવા બદલ.
• પદ્મવિભૂષણ (2023): રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ દ્વારા સંગીતમાં તેમના યોગદાનને સન્માનિત કરવામાં આવ્યું.
સંગીતની વારસો અમર રહેશે
ઝાકિર હુસૈન માત્ર એક તબલા વાદક નહોતા, પરંતુ તેઓ સંગીતના એક જીવંત સ્વરૂપ હતા. તેમની દરેક થાપ, દરેક લય અને દરેક બંધિશમાં એક વાર્તા હતી, એક અહેસાસ હતો. આજે ભલે તેઓ આપણી વચ્ચે નથી, પરંતુ તેમણે બનાવેલી ધૂનો, તેમના તબલાની થાપ અને તેમની સંગીત સાધના હંમેશા સંગીત પ્રેમીઓના દિલમાં જીવંત રહેશે.
તેમની યાદો અને સંગીતની આ અમર વારસાને નમન.
